Budynek stojący dziś pod adresem Józefa Piłsudskiego 52A w Supraślu odzyskuje dawny blask. Jeszcze niedawno wydawało się, że jego dni dobiegają końca. Na szczęście stało się inaczej. Dziś wiadomo już, że przed tym ciekawym obiektem architektonicznym, otwiera się obecnie nowa ciekawa karta jego bogatej historii.
Budynek, o którym mowa, różnie jest nazywany. W rejestrze zabytków zapisano jego nazwę jako dom staromiejski, natomiast wśród mieszkańców Supraśla bardziej znany jest jako dawna plebania. Remont generalny zabytkowego obiektu ruszył w roku 2020. Był to ostatni moment, na ratunek tego murowanego świadka historii Supraśla. Niedawno został zakończony pierwszy etap prac remontowych. Wykonano zupełnie nową drewnianą więźbę dachu, który został pokryty dachówką ceramiczną tzw. esówką. Odtworzono, na podstawie archiwalnych zdjęć, m.in. cztery lukarny dachowe. Nowy dach zabezpiecza teraz inne części budynku, co zatrzymało ich dewastację zębem czasu i warunkami atmosferycznymi.
Budynek dawnej plebanii należy obecnie do katolickiej parafii pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Supraślu. Parafia, która prowadzi remont, zdecyduje o przyszłej funkcji budynku - Obecnie wypracowywana jest jeszcze koncepcja funkcji tego obiektu. Na pewno wiadomo już jednak, że dawna plebania po remoncie będzie służyła parafianom, ale też całej społeczności Supraśla. Będą się tu odbywały różne spotkania, prelekcje czy warsztaty - mówi ks. Wiesław Kulesza, proboszcz parafii pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Supraślu.
Parafia zainwestowała własne środki, zbierane są też datki na tacę. Ale to wciąż za mało. - Trudno teraz oszacować wszystkie koszty jakie pochłonie remont. Na pewno będą duże, bo naprawy wymaga tu praktycznie wszystko - mówi ks. Wiesław Kulesza. W ubiegłym roku prace remontowe wsparła Gmina Supraśl, przeznaczając na ten cel 40 000 zł dotacji celowej. Pomógł też Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków - na ratowanie dawnej supraskiej plebanii skierował 170 000 zł. Była to w roku 2020 najwyższa tego typu dotacja PWKZ. Obojętne na los cennego, historycznego obiektu nie pozostało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które na remont wyasygnowało około 100 tys. zł.
Pomimo tych dużych dotacji, potrzeba jeszcze sporo pieniędzy, aby remont domu staromiejskiego doprowadzić do szczęśliwego finału. Prowadzenie prac jest tym trudniejsze, że obiekt od roku 1966 znajduje się w rejestrze zabytków, a więc jego remont musi być prowadzony pod nadzorem konserwatora zabytków. Konserwator wymaga, aby cenne walory architektoniczne dawnej plebanii nie uległy zmianie, co generuje kolejne koszty. - Termin zakończenia robót uzależniony jest od finansów. Środki zdobywamy etapami i tak jest prowadzony remont. Pierwszy etap zakończył się - mamy nowy dach. W tym roku zbieramy środki na etap drugi. Zobaczymy jak to pójdzie dalej. Mam nadzieję, że z pomocą Bożą i ludzi dobrej woli damy radę - mówi ks. Wiesław Kulesza.
Osoby chętne wspomóc finansowo remont supraskiego zabytku mogą dołożyć swoją cegiełkę, wpłacając dowolne kwoty na konto parafii NMP Królowej Polski w Supraślu: Bank Spółdzielczy w Białymstoku, oddział w Supraślu ul. Piłsudskiego 7, 16-030 Supraśl nr rachunku: 59 8060 0004 0680 0938 2000 0010 tytuł: REMONT STAREJ PLEBANII.
Architektura domu staromiejskiego
Dokładny opis domu staromiejskiego możemy znaleźć w tzw. rozpoznaniu architektonicznym obiektu, zamówionym przez Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Opracowanie to powstało w roku 2009 w Pracowni Dokumentacji Zabytków Krzysztofa Kuleszy. O domu staromiejskim czytamy tam m.in.: Zbudowany na rzucie litery L, jednokondygnacyjny, podpiwniczony, murowany, tynkowany. Budynek przy ul. Józefa Piłsudskiego 52A jest obiektem parterowym, niepodpiwniczonym, o ścianach zewnętrznych wymurowanych z pełnej cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej i otynkowanych, posadowionych na fundamentach z kamienia polnego łączonego również za pomocą zaprawy wapiennej. Układ pomieszczeń nawiązuje do schematów rozwiązań dwutraktowych, drewnianych "domów tkaczy" wybudowanych w tym samym okresie w Supraślu. - pisze m.in. architekt Krzysztof Kulesza.
Historia dawnej plebanii
Murowany budynek dawnej plebanii, znajdujący się na rogu ulic Piłsudskiego i 3 Maja to jeden z najstarszych obiektów architektonicznych Supraśla. Nie zachowały się dokumenty podające dokładną datę powstania budynku. Nie ma też całkowitej pewności, kto był jego pierwszym właścicielem. Choć wiele wskazuje na to, że został on wzniesiony za pieniądze Wilhelma Fryderyka Zacherta, który można śmiało powiedzieć - zbudował Supraśl. Historyk Wiesław Wróbel, który badał historię domu staromiejskiego, doszedł do wniosku, że został on postawiony pomiędzy rokiem 1845 a 1868. Jego budowa związana jest z wzniesieniem w Supraślu pierwszej świątyni katolickiej pw. Trójcy Świętej i erygowaniem parafii pod tym samym wezwaniem. Świątynię zbudowano w latach 1861-1863. Pierwszy pisemny dowód na istnienie murowanego domu na rogu ulic Piłsudskiego i 3 Maja pojawia się w roku 1868. Chodzi tu o dokument, w którym baron Wilhelm Fryderyk Zachert, przeznacza ten dom, który najwyraźniej do niego należał, na użytek parafii katolickiej pw. Trójcy Świętej. Szczególnie dom ten był potrzebny na mieszkanie dla pierwszego proboszcza nowej parafii - ks. Gustawa Bayena, który posługę w Supraślu rozpoczął 1 maja 1868 roku. Jednym z punktów umowy, którą nowy proboszcz zawarł z supraskimi parafianami, był wymóg zapewnienia mu mieszkania.
Wiesławowi Wróblowi udało się dotrzeć do XIX-wiecznego dokumentu sporządzonego po wizytacji parafii supraskiej przez władze kościelne. Wizytowano m.in. dom na rogu ulic Piłsudskiego i 3 Maja, wówczas już plebanię parafii Świętej Trójcy. Dokument ten pochodzi z roku 1895 (przechowywany jest w archiwum w Wilnie). Na podstawie jego treści można w zarysie odtworzyć obraz obiektu z tamtych lat: "Ksiądz i służba kościelna zamieszkują w kamiennym domu w pobliżu kościoła i użytkują sad i ogród, a także budynek, przy którym znajdują się cztery przybudówki tj. drwalnia, wozownia, stajnia i chlew, pokryte gontem z pięcioma drzwiami na żelaznych zawiasach i krukach z klamkami i zaszczepkami. Dane [zostały] Kościołowi przez pana barona Wilhelma Zacherta właściciela miasta Supraśla w 1868 roku bezpłatnie, po śmierci pana barona Zacherta, pozostawione do użytkowania Kościołowi, na tych samych prawach co przedtem, przez jego żonę panią baronową Józefinę Zachert."
I tak było przez ponad 100 lat. Budynek pełnił rolę plebanii aż do lat 80' ubiegłego wieku. Mieszkali tu księża, służba kościelna i organiści. Dom staromiejski przestał być plebanią dopiero w roku 1987, kiedy to do użytku oddano nowy Dom Katechetyczny, m.in. z funkcją plebanii, przy kościele pw. Trójcy Świętej. Dalej jednak, przez pewien czas, dawna plebania służyła parafii jako miejsce katechezy. Po roku 90' parafia część lokali dawnej plebanii wynajmowała dla drobnych przedsiębiorców. Mieściły się tu m.in. - sklep warzywny oraz księgarnia "Miniatura". Inne pomieszczenia zajmowała parafialna Caritas, która gromadziła tu i wydawała pomoc materialną dla najuboższych. Kiedy w roku 2005 erygowano w Supraślu drugą parafię katolicką - pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski, budynek Domu Staromiejskiego stał się jej własnością.
Adam Białous
11 marca 2021 r. Supraśl odwiedził Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu prof. Piotr Gliński, który wizytował Starą Plebanię.
 |
 |
|
 |
 |
